 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Zamek Królewski w Warszawie
Materiały zaczerpnięte (źródła różne)
Zamek Królewski w Warszawie
Zamek Królewski w Warszawie – barokowo-klasycystyczny zamek królewski znajdujący się w Warszawie przy placu Zamkowym.Pierwotnie była to rezydencja książąt mazowieckich, a od XVI wieku siedziba władz I Rzeczypospolitej: króla i Sejmu (Izby Poselskiej i Senatu). W XIX wieku po upadku powstania listopadowego przeznaczony na potrzeby administracji rosyjskiej. W okresie I wojny światowej rezydencja niemieckiego generalnego gubernatora. Od 1920 do 1922 roku siedziba Naczelnika Państwa. W latach 1926–1939 rezydencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Po zniszczeniach II wojny światowej odbudowany i zrekonstruowany. Obecnie stanowi pomnik historii i kultury narodowej, pełni funkcje muzealne i reprezentacyjne. Wpisany jest do Państwowego Rejestru Muzeów.W swojej długiej historii Zamek Królewski był wielokrotnie grabiony i dewastowany przez wojska szwedzkie, brandenburskie, niemieckie i rosyjskie.W 1980 Zamek Królewski, wraz ze Starym Miastem, został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Historia
Budowa
Pod koniec XIII wieku, za panowania księcia mazowieckiego Konrada II, zbudowano gród drewniano-ziemny zwany Dworem Mniejszym (łac. Curia Minor). Kolejny książę, Kazimierz I, zdecydował o postawieniu w 1350 pierwszego obiektu murowanego na terenie grodu, Wieży Wielkiej (łac. Turris Magna).Pomiędzy 1407 a 1410, Janusz I Starszy wybudował piętrowy gotycki murowany zamek, zwany Dworem Większym (łac. Curia Maior). Charakter nowej siedziby i jej rozmiary (47,5 m na 14,5 m) zadecydowały o zmianie statusu obiektu, od 1414 funkcjonował już jako Dwór Książęcy, a od 1526 (gdy zmarli ostatni książęta mazowieccy, Stanisław i Janusz III), stał się rezydencją królewską.
XVI w.
W latach 1548-1556 zamek pozostawał siedzibą królowej Bony Sforzy, żony Zygmunta I.Kolejny polski monarcha, Zygmunt August, realizował w latach 1568-1572 projekt przebudowy obiektu – m.in. dobudowano do Dworu Większego renesansowy Dom Królewski według projektu Giovanniego Baptisty di Quadro, w pracach uczestniczył także sprowadzony ze Śląska architekt Jakub Parr.
XVII w.
W 1595 król Zygmunt III Waza podjął decyzję o rozbudowie zamku na funkcje już nie obronne, ale publiczne. Przebudowę w stylu wczesnego baroku rzymskiego wykonano w latach 1598-1619. W latach 1601-1603 Giacomo Rodondo ukończył nowe skrzydło północne. Kamieniarkę od 1602 roku wykonywał Paolo del Corte. Później, po 1614 roku, gdy kierownictwo robót objął Matteo Castelli, zbudowano skrzydło zachodnie (od strony dzisiejszego placu Zamkowego) na urząd kanclerski i marszałkowski. Na końcu zbudowano skrzydło południowe. W ten sposób powstało pięcioskrzydłowe wczesnobarokowe założenie będące dziełem architektów tesyńskich. W 1619 ukończono budowę Nowej Wieży Królewskiej (łac. Nova Turris Regia) zwanej także Wieżą Zygmuntowską, o wysokości 60 metrów – znajdowała się ona pośrodku nowo wybudowanej strony zachodniej zamku o długości 90 metrów. Na szczycie wieży umieszczono zegar z pozłacanymi wskazówkami i miedzianymi tarczami, nowa iglica wieży miała 13 metrów wysokości, złocone gałki i miedzianą chorągiewkę na szczycie.W czasach potopu szwedzkiego w latach 1655-1656 zamek królewski w Warszawie został splądrowany – Szwedzi wywieźli bezcenne obrazy, meble, gobeliny, królewską bibliotekę i archiwum koronne oraz liczne rzeźby, całe posadzki i chorągwie królewskie. W zamku urządzili lazaret wojskowy, co dodatkowo przyczyniło się do dewastacji obiektu. W kilka miesięcy później dzieła zniszczenia dokonały wojska brandenburskie grabiąc większość elementów marmurowych i zrywając resztę posadzek w zamku. Jeszcze w czasie szwedzkiego oblężenia Warszawy w 1656 kula armatnia uderzyła w iglicę Wieży Zygmuntowskiej co spowodowało jej przełamanie i zniszczenie wskutek upadku na dziedziniec zamkowy.Już w 1657 rozpoczęto odbudowę zamku, pod kierunkiem włoskiego architekta Izydora Affaity. Z braku funduszy kolejny polski król, Michał Korybut Wiśniowiecki, nie zdecydował się na gruntowną przebudowę obiektu, ograniczając się do usunięcia zniszczeń – z powodu złego stanu rezydencji musiał się przenieść w 1669 do Zamku Ujazdowskiego.Do 1696, kiedy umarł kolejny polski król, Jan III Sobieski, nie przeprowadzano na Zamku Królewskim żadnych poważniejszych prac, ograniczono się jedynie do przeglądu aktualnego stanu obiektu.
XVIII w.
Po wybraniu w elekcji króla Augusta II w roku 1697, zamek znów zaczął podupadać – nowy konflikt z królem Szwecji Karolem XII obciążył znacznie budżet królewski. Mimo problemów August II zlecił w 1698 opracowanie projektu przebudowy rezydencji, wykonał go w 1700 sprowadzony z zagranicy Johann Friedrich Karcher. 25 maja 1702 Zamek zajęli Szwedzi, urządzając w nim szpital na 500 łóżek, natomiast w Sali Poselskiej i pokojach ministrów stajnie. W 1704 zamek został odbity przez wojska polskie, jednak wkrótce ponownie przeszedł w ręce wojsk szwedzkich. W 1707, na mocy traktatu pokojowego między Augustem II i Karolem XII do Warszawy weszły sprzymierzone wojska rosyjskie, a na zamku zamieszkał car Piotr I Wielki. Po dwóch miesiącach siły rosyjskie wycofały się z Warszawy grabiąc z Zamku dzieła sztuki, m.in obrazy Tomasza Dolabelli, w tym dwa ważne dla Rosjan dzieła malarskie: Zdobycie Smoleńska i Złożenie hołdu Zygmuntowi III przez carów Szujskich.W latach 1713-1715 rozpoczęto przebudowę według projektu Karchera. W 1717 przebudowano gruntownie Salę Poselską, która odtąd miała służyć władcom saskim w charakterze sali koronacyjnej. W kolejnych latach, między 1722 a 1723, przebudowano kolejne sale zamkowe – pod kierunkiem architekta Joachima Daniela Jaucha utworzono nową Salę Senatorską, przenosząc elementy wyposażenia starej do nowej lokalizacji, m.in 60 herbów polskich województw, boazerie, gzymsy oraz lizeny. 31 maja 1732 na zamku wybuchł pożar, który zniszczył elewację zachodnią oraz część Wieży Zygmuntowskiej i zewnętrzne rzeźby fasadowe, zwane Armaturą.Kolejny projekt przebudowy zamku królewskiego powstał po wstąpieniu na tron polski Augusta III w 1733. Nowe plany, powstałe w roku 1734 i rozszerzone w 1737 przez architekta Gaetano Chiaveriego, przewidywały m.in. przebudowę fasady zamku od strony Wisły w stylu rokoko, mającą tworzyć nową tzw. Elewację Saską, a także części północno-wschodniej wraz z wieżą zwaną Altaną gdzie zamierzano dobudować trzy dwupiętrowe ryzality. Prace budowlane według tych projektów realizowano z różną intensywnością w latach 1740-1752. W okresie 1740-1747 przebudowano fasadę od strony Wisły w stylu późnobarokowym (architekci Gaetano Chiaveri, Carl Friedrich Pöppelmann, Jan Krzysztof Knöffel. Jednym z najlepszych rzeźbiarzy tego okresu prowadzących prace na zamku, był Jan Jerzy Plersch, który wykonywał kartusze królewskie, sztukaterie oraz statuy, tzw. Figury Sław, dźwigające korony królewskie umieszczone na szczycie środkowego ryzalitu tzw. Elewacji Saskiej od strony Wisły. Ostatnie prace z tego okresu zostały zakończone w pod koniec 1763, po śmierci Augusta III, kiedy Plersch wykonał ostatnie rzeźby i kartusze z herbami województw dla Sali Poselskiej.Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatniego polskiego monarchy, sprawującego władzę od 1764 do czasów III rozbioru Polski w 1795, Zamek Królewski przeżywał okres świetności. Wyasygnowane kwoty z budżetu królewskiego oraz mecenat, którym król obdarzał artystów i twórców sztuki, a także wykształcenie i smak artystyczny władcy, pozwoliły zrealizować jeden z najbardziej interesujących projektów przebudowy zamku. Wykonano w sumie kilkanaście projektów, opracowali je m .in. architekt francuski Victor Louis, Jan Chrystian Kamsetzer czy Efraim Szreger. Barokowo-klasycystyczne wnętrza wykonywane były według projektów Jakuba Fontany i Dominika Merliniego. W latach 1766-1785 według wybranych planów przebudowy, odbudowano spalone 15 grudnia 1767 skrzydło południowe Zamku (m.in. odbudowano dwa zniszczone piętra obiektu, wykonano nową elewację strony południowej z trzyosiowym ryzalitem, podziały fasady lizenami i pilastry o jońskich głowicach), według projektu J. Fontany. Od 1773 gruntownie przebudowano i ozdobiono wnętrza (projekty D. Merliniego i J. Ch. Kamsetzera), m.in. wykonano nowe apartamenty królewskie, Kaplicę Dworską, Salę Rycerską, Salę Marmurową, Salę Balową. Zbudowano także od podstaw nowy gmach Biblioteki Królewskiej, mieszczący się wzdłuż prawego skrzydła Pałacu pod Blachą (włączony w 1776 do zespołu budowli zamkowych), o rozmiarach 56 na 9 metrów. W nowym budynku bibliotecznym zgromadzono należące do monarchy liczne księgi, gemmy, ryciny, numizmaty, mapy i plany. Księgozbiór Biblioteki Królewskiej liczył wówczas 16 000 tomów różnych dzieł, 25 525 sztychów i rysunków, 44 842 rycin w 726 oprawionych tomach, ogółem ponad 70 000 rycin – w obiekcie urządzano także wystawne bale kostiumowe.Do 1786 Stanisław August Poniatowski podejmował próby gruntownej zmiany szaty zewnętrznej Zamku i założenia architektonicznego placu Zamkowego, nie udało się jednak zrealizować wykonanych w tym celu projektów. Jednak udane przekształcenia wnętrz Zamku dokonane przez króla, zachowały charakterystyczną polską odrębność i wysoki poziom artystyczny.3 maja 1791 Sejm Czteroletni uchwalił na Zamku Królewskim w Warszawie konstytucję, w uroczystym pochodzie wyniesiono marszałka sejmu Stanisława Małachowskiego w stronę pobliskiego kościoła Świętego Jana. Na Zamku z tej okazji wmurowano marmurową tablicę z tekstem autorstwa Ignacego Krasickiego.
XIX w.
W dniach 19-20 grudnia 1806 oraz 1-30 stycznia 1807 na zamku przebywał cesarz Napoleon Bonaparte. Tutaj w 1807 podjął decyzję o utworzeniu Księstwa Warszawskiego, którym miał rządzić saski władca Fryderyk August I, obierając za rezydencję Zamek Królewski. Z XIX wieku pochodzą także kolejne projekty przebudowy opracowane przez polskich architektów: Adama Idźkowskiego i Jakuba Kubickiego. Projekt Idźkowskiego z 1843, zakładał przebudowę Zamku Królewskiego z użyciem form dekoracyjnych zapożyczonych architektury gotyckiej, renesansowej i empirowej. Zakładał nadbudowę trzeciego piętra z siedmioma różnej wielkości wieżami, których attyki miały być ozdobione orłami i antycznymi posągami. Na wieżach Zygmuntowskiej i Władysławowskiej miały być usunięte metalowe hełmy dachów, i zastąpione tarasami, otoczonymi balustradami. Od strony Wisły, na Elewacji Saskiej, Idźkowski planował umieszczenie płaskorzeźb stylizowanych na antyk (pod fryzami trzech ryzalitów), a poniżej, na fasadzie trzeciego piętra korynckie pilastry. Zarówno elewację Zamku Królewskiego oraz Pałacu Pod Blachą miały zdobić poziome boniowane pasy oraz żelazne balkony. Projekt ten, cechujący się rozmachem zastosowanych form architektonicznych, był odpowiedzią na powstającą modę wykorzystywania w architekturze form historycznych (w przeciwieństwie do projektów Kubickiego sprzed 20 lat, zakładających umiar form wzorowanych na przeszłych dziełach architektów królewskich, realizujących projekty na Zamku Królewskim).W latach 1818-1821 po wschodniej stronie Zamku powstały Arkady Kubickiego tworzące szeroki taras wzdłuż fasady saskiej.W 1836, po zniesieniu w Królestwie Kongresowym podziału na województwa, w ich miejsce zostały wprowadzone gubernie. Wówczas Zamek Królewski stał się siedzibą namiestnika carskiego Iwana Paskiewicza. Paskiewicz zlecił w latach 1850-1852, wykonanie projektu nowych elewacji i fasad (zachodniej, południowej i części wschodniej), pułkownikowi w służbie rosyjskiej i architektowi Ludwikowi Corio. Jego opracowanie nie zyskało jednak akceptacji władz rosyjskich, a Corio zmuszony był wykonać kolejny projekt, nawiązujący do rozwiązań Kubickiego (i współpracujących z nim inżynierów Lelewela i Thomasa). W końcu Corio wykonał przebudowę wszystkich elewacji w stylu neoklasycystycznym, a Elewacja Saska została pozostawiona bez zmian. Po śmierci Paskiewicza w 1856, wszyscy następni namiestnicy rezydowali na Zamku Królewskim, zajmując Pokój Podkomorzego, a rosyjscy urzędnicy pomieszczenia na obu piętrach skrzydła zachodniego i północnego. Namiestników strzegły oddziały wojska, rozlokowane w Sali Sejmowej, Bibliotece i koszarach na podzamczu, co przyczyniło się do dewastacji obiektu.Po powstaniu styczniowym w 1863 armia rosyjska zniszczyła całkowicie ogród królewski od strony Wisły (zamieniony na plac musztry), budując kilka ceglanych baraków z przeznaczeniem na stajnię i koszary kozackie. W 1862-1863 na Zamku Królewskim prowadzono drobne prace konserwacyjne, pod kierunkiem budowniczych Jerzego Orłowicza, Ludwika Gosławskiego i Potołowa. W 1890 prowadzono przebudowę Elewacji Saskiej, pod kierunkiem budowniczego Januarego Kiślańskiego, podczas których zniekształcono arkady obu galerii widokowych, pochodzące z czasów Augusta III. Ostatnie prace remontowe pod panowaniem rosyjskim, których stosunkowo wysoki koszt wyniósł 28 000 rubli, wykonano w 1902 w pomieszczeniach zwolnionych przez armię rosyjską.
XX w.
Prace restauracyjne na zamku podjęto dopiero w latach 1915-1939, zostały one przyspieszone po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918, po 123 latach zaborów. Ustalenia traktatu ryskiego z 1921 pozwoliły na rewindykację części zbiorów zamkowych z terenów ZSRR (wcześniej wywiezionych do Rosji przez władze carskie). W latach 20. pracami konserwatorskimi i rekonstrukcją Zamku Królewskiego, kierował architekt i konserwator Kazimierz Skórewicz. W 1928 został zastąpiony przez kolejnego architekta, Adolfa Szyszko-Bohusza.Od 1926 Zamek Królewski pełnił funkcję rezydencji polskiego prezydenta.We wrześniu 1939 Zamek Królewski spłonął po niemieckich bombardowaniach, a po zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie rozpoczęła się planowa grabież dzieł sztuki z obiektu. 10 października 1939 wyspecjalizowane ekipy niemieckie pod kierunkiem historyków i ekspertów (dr Dagobert Frey – historyk sztuki z Uniwersytetu Wrocławskiego, Gustaw Barth – dyrektor muzeów wrocławskich oraz dr Joseph Mühlmann – historyk sztuki z Wiednia) zaczęły demontować posadzki, marmury, rzeźby i elementy kamienne np. kominki i gzymsy. Zbiory te wywożono do Niemiec, magazynów w Krakowie lub wstawiano do warszawskich siedzib nazistowskich dygnitarzy. Zamek został całkowicie ogołocony, nieliczne elementy wyposażenia pozwolono zachować polskiej ekipie z Muzeum Narodowego, opisującej straty i potajemnie sporządzającej dokumentację fotograficzną zamku, pracującej pod kierunkiem historyka sztuki
Stanisława Lorentza.4 października 1939 w Berlinie Adolf Hitler wydał rozkaz wysadzenia Zamku Królewskiego w powietrze, ekipy niemieckich saperów nawierciły otwory na dynamit, jednak ostateczne zniszczenie obiektu nastąpiło w czasie powstania warszawskiego, pomiędzy 8 a 13 września 1944. Decyzja o zniszczeniu zamku wiązała się z nazistowskimi planami całkowitego zburzenia Warszawy. Tak zwany Plan Pabsta przewidywał wystawienie monumentalnej Hali Ludowej (niem. Volkshalle) lub Hali Kongresowej NSDAP (niem. Parteivolkshalle) w miejscu Zamku Królewskiego i Pomnika Germanii zamiast Kolumny Zygmunta.Po zniszczeniach z 1944 zachowały się tylko przyziemia (piwnice), dolna partia Wieży Grodzkiej, elementy Biblioteki Królewskiej i Arkady Kubickiego. Rządowy projekt o odbudowie Zamku Królewskiego podjął Sejm 2 lipca 1949, nie miał on jednak szans na realizację z uwagi na ograniczenia finansowe i priorytety jakie powzięły władze komunistyczne. Zdołano jednak odtworzyć Bramę Grodzką, z przechowanych w czasie wojny w Muzeum Narodowym bloków kamiennych. W 1964 uporządkowano teren otaczający Zamek, a w 1966 odbudowano budynek Biblioteki Królewskiej. 20 stycznia 1971 ponownie w Sejmie zapadła decyzja o odbudowie Zamku, następnie powołano Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Prace budowlane, wykonywane według projektu architekta Jana Bogusławskiego, były sfinansowane całkowicie przez składki społeczne.Odbudowa w stanie surowym (zakładająca przywrócenie wyglądu Zamku do stanu sprzed 1939 roku i przywróceniem elementów zlikwidowanych podczas wcześniejszych przebudów obiektu), została zakończona w lipcu 1974, jednak wyposażanie wnętrz (meble, obrazy, zbiory dzieł sztuki itp.) i prace wykończeniowe trwały do 1988. Dodatkowego wsparcia finansowego w odbudowie udzielił Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy.
Współczesność
Obecnie Zamek pełni funkcję muzeum i podlega bezpośrednio Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na Zamku Królewskim przyjmowane są również oficjalne wizyty i spotkania państwowe. Każdego roku Zamek Królewski w Warszawie zwiedza 500 000 ludzi.
Ważniejsze wydarzenia historyczne
* Na sejmie warszawskim, 29 października 1611 w Sali Senatorskiej zamku, pojmany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego car Rosji Wasyl IV Szujski oddał hołd królowi polskiemu Zygmuntowi III Wazie.
* Na zamku 3 maja 1791 Sejm Czteroletni uchwalił konstytucję.
* W Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie, 24 maja 1829 roku odbyła się koronacja królewska cara Mikołaja I Romanowa.* W czasie powstania listopadowego 25 stycznia 1831, obradujący na zamku Sejm zdetronizował cesarza Rosji Mikołaja I jako króla Polski.
* W Sali Wielkiej Zamku Królewskiego w Warszawie, 5 listopada 1916 roku został ogłoszony tzw. Akt 5 listopada.
* W Sali Rycerskiej Zamku Królewskiego w Warszawie, 23 kwietnia 1935 roku odbyła się uroczystość podpisania konstytucji kwietniowej.
Historyczne przedmioty
W Kaplicy Małej Zamku Królewskiego w Warszawie przechowywane są insygnia królewskie Stanisława Augusta Poniatowskiego: Łańcuch Orderu Orła Białego, miecz ceremonialny Orderu św. Stanisława oraz berło z akwamarynu. W kaplicy znajduje się także urna z sercem Tadeusza Kościuszki.Na Zamku Królewskim w Warszawie przechowywane są insygnia władzy Prezydenta RP: tłoki pieczętne Prezydenta Rzeczypospolitej, Chorągiew Rzeczypospolitej oraz dokumenty państwowe, które 22 grudnia 1990 roku Ryszard Kaczorowski przekazał Lechowi Wałęsie.
Zamek Królewski w Warszawie – barokowo-klasycystyczny zamek królewski znajdujący się w Warszawie przy placu Zamkowym.Pierwotnie była to rezydencja książąt mazowieckich, a od XVI wieku siedziba władz I Rzeczypospolitej: króla i Sejmu (Izby Poselskiej i Senatu). W XIX wieku po upadku powstania listopadowego przeznaczony na potrzeby administracji rosyjskiej. W okresie I wojny światowej rezydencja niemieckiego generalnego gubernatora. Od 1920 do 1922 roku siedziba Naczelnika Państwa. W latach 1926–1939 rezydencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Po zniszczeniach II wojny światowej odbudowany i zrekonstruowany. Obecnie stanowi pomnik historii i kultury narodowej, pełni funkcje muzealne i reprezentacyjne. Wpisany jest do Państwowego Rejestru Muzeów.W swojej długiej historii Zamek Królewski był wielokrotnie grabiony i dewastowany przez wojska szwedzkie, brandenburskie, niemieckie i rosyjskie.W 1980 Zamek Królewski, wraz ze Starym Miastem, został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Historia
Budowa
Pod koniec XIII wieku, za panowania księcia mazowieckiego Konrada II, zbudowano gród drewniano-ziemny zwany Dworem Mniejszym (łac. Curia Minor). Kolejny książę, Kazimierz I, zdecydował o postawieniu w 1350 pierwszego obiektu murowanego na terenie grodu, Wieży Wielkiej (łac. Turris Magna).Pomiędzy 1407 a 1410, Janusz I Starszy wybudował piętrowy gotycki murowany zamek, zwany Dworem Większym (łac. Curia Maior). Charakter nowej siedziby i jej rozmiary (47,5 m na 14,5 m) zadecydowały o zmianie statusu obiektu, od 1414 funkcjonował już jako Dwór Książęcy, a od 1526 (gdy zmarli ostatni książęta mazowieccy, Stanisław i Janusz III), stał się rezydencją królewską.
XVI w.
W latach 1548-1556 zamek pozostawał siedzibą królowej Bony Sforzy, żony Zygmunta I.Kolejny polski monarcha, Zygmunt August, realizował w latach 1568-1572 projekt przebudowy obiektu – m.in. dobudowano do Dworu Większego renesansowy Dom Królewski według projektu Giovanniego Baptisty di Quadro, w pracach uczestniczył także sprowadzony ze Śląska architekt Jakub Parr.
XVII w.
W 1595 król Zygmunt III Waza podjął decyzję o rozbudowie zamku na funkcje już nie obronne, ale publiczne. Przebudowę w stylu wczesnego baroku rzymskiego wykonano w latach 1598-1619. W latach 1601-1603 Giacomo Rodondo ukończył nowe skrzydło północne. Kamieniarkę od 1602 roku wykonywał Paolo del Corte. Później, po 1614 roku, gdy kierownictwo robót objął Matteo Castelli, zbudowano skrzydło zachodnie (od strony dzisiejszego placu Zamkowego) na urząd kanclerski i marszałkowski. Na końcu zbudowano skrzydło południowe. W ten sposób powstało pięcioskrzydłowe wczesnobarokowe założenie będące dziełem architektów tesyńskich. W 1619 ukończono budowę Nowej Wieży Królewskiej (łac. Nova Turris Regia) zwanej także Wieżą Zygmuntowską, o wysokości 60 metrów – znajdowała się ona pośrodku nowo wybudowanej strony zachodniej zamku o długości 90 metrów. Na szczycie wieży umieszczono zegar z pozłacanymi wskazówkami i miedzianymi tarczami, nowa iglica wieży miała 13 metrów wysokości, złocone gałki i miedzianą chorągiewkę na szczycie.W czasach potopu szwedzkiego w latach 1655-1656 zamek królewski w Warszawie został splądrowany – Szwedzi wywieźli bezcenne obrazy, meble, gobeliny, królewską bibliotekę i archiwum koronne oraz liczne rzeźby, całe posadzki i chorągwie królewskie. W zamku urządzili lazaret wojskowy, co dodatkowo przyczyniło się do dewastacji obiektu. W kilka miesięcy później dzieła zniszczenia dokonały wojska brandenburskie grabiąc większość elementów marmurowych i zrywając resztę posadzek w zamku. Jeszcze w czasie szwedzkiego oblężenia Warszawy w 1656 kula armatnia uderzyła w iglicę Wieży Zygmuntowskiej co spowodowało jej przełamanie i zniszczenie wskutek upadku na dziedziniec zamkowy.Już w 1657 rozpoczęto odbudowę zamku, pod kierunkiem włoskiego architekta Izydora Affaity. Z braku funduszy kolejny polski król, Michał Korybut Wiśniowiecki, nie zdecydował się na gruntowną przebudowę obiektu, ograniczając się do usunięcia zniszczeń – z powodu złego stanu rezydencji musiał się przenieść w 1669 do Zamku Ujazdowskiego.Do 1696, kiedy umarł kolejny polski król, Jan III Sobieski, nie przeprowadzano na Zamku Królewskim żadnych poważniejszych prac, ograniczono się jedynie do przeglądu aktualnego stanu obiektu.
XVIII w.
Po wybraniu w elekcji króla Augusta II w roku 1697, zamek znów zaczął podupadać – nowy konflikt z królem Szwecji Karolem XII obciążył znacznie budżet królewski. Mimo problemów August II zlecił w 1698 opracowanie projektu przebudowy rezydencji, wykonał go w 1700 sprowadzony z zagranicy Johann Friedrich Karcher. 25 maja 1702 Zamek zajęli Szwedzi, urządzając w nim szpital na 500 łóżek, natomiast w Sali Poselskiej i pokojach ministrów stajnie. W 1704 zamek został odbity przez wojska polskie, jednak wkrótce ponownie przeszedł w ręce wojsk szwedzkich. W 1707, na mocy traktatu pokojowego między Augustem II i Karolem XII do Warszawy weszły sprzymierzone wojska rosyjskie, a na zamku zamieszkał car Piotr I Wielki. Po dwóch miesiącach siły rosyjskie wycofały się z Warszawy grabiąc z Zamku dzieła sztuki, m.in obrazy Tomasza Dolabelli, w tym dwa ważne dla Rosjan dzieła malarskie: Zdobycie Smoleńska i Złożenie hołdu Zygmuntowi III przez carów Szujskich.W latach 1713-1715 rozpoczęto przebudowę według projektu Karchera. W 1717 przebudowano gruntownie Salę Poselską, która odtąd miała służyć władcom saskim w charakterze sali koronacyjnej. W kolejnych latach, między 1722 a 1723, przebudowano kolejne sale zamkowe – pod kierunkiem architekta Joachima Daniela Jaucha utworzono nową Salę Senatorską, przenosząc elementy wyposażenia starej do nowej lokalizacji, m.in 60 herbów polskich województw, boazerie, gzymsy oraz lizeny. 31 maja 1732 na zamku wybuchł pożar, który zniszczył elewację zachodnią oraz część Wieży Zygmuntowskiej i zewnętrzne rzeźby fasadowe, zwane Armaturą.Kolejny projekt przebudowy zamku królewskiego powstał po wstąpieniu na tron polski Augusta III w 1733. Nowe plany, powstałe w roku 1734 i rozszerzone w 1737 przez architekta Gaetano Chiaveriego, przewidywały m.in. przebudowę fasady zamku od strony Wisły w stylu rokoko, mającą tworzyć nową tzw. Elewację Saską, a także części północno-wschodniej wraz z wieżą zwaną Altaną gdzie zamierzano dobudować trzy dwupiętrowe ryzality. Prace budowlane według tych projektów realizowano z różną intensywnością w latach 1740-1752. W okresie 1740-1747 przebudowano fasadę od strony Wisły w stylu późnobarokowym (architekci Gaetano Chiaveri, Carl Friedrich Pöppelmann, Jan Krzysztof Knöffel. Jednym z najlepszych rzeźbiarzy tego okresu prowadzących prace na zamku, był Jan Jerzy Plersch, który wykonywał kartusze królewskie, sztukaterie oraz statuy, tzw. Figury Sław, dźwigające korony królewskie umieszczone na szczycie środkowego ryzalitu tzw. Elewacji Saskiej od strony Wisły. Ostatnie prace z tego okresu zostały zakończone w pod koniec 1763, po śmierci Augusta III, kiedy Plersch wykonał ostatnie rzeźby i kartusze z herbami województw dla Sali Poselskiej.Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatniego polskiego monarchy, sprawującego władzę od 1764 do czasów III rozbioru Polski w 1795, Zamek Królewski przeżywał okres świetności. Wyasygnowane kwoty z budżetu królewskiego oraz mecenat, którym król obdarzał artystów i twórców sztuki, a także wykształcenie i smak artystyczny władcy, pozwoliły zrealizować jeden z najbardziej interesujących projektów przebudowy zamku. Wykonano w sumie kilkanaście projektów, opracowali je m .in. architekt francuski Victor Louis, Jan Chrystian Kamsetzer czy Efraim Szreger. Barokowo-klasycystyczne wnętrza wykonywane były według projektów Jakuba Fontany i Dominika Merliniego. W latach 1766-1785 według wybranych planów przebudowy, odbudowano spalone 15 grudnia 1767 skrzydło południowe Zamku (m.in. odbudowano dwa zniszczone piętra obiektu, wykonano nową elewację strony południowej z trzyosiowym ryzalitem, podziały fasady lizenami i pilastry o jońskich głowicach), według projektu J. Fontany. Od 1773 gruntownie przebudowano i ozdobiono wnętrza (projekty D. Merliniego i J. Ch. Kamsetzera), m.in. wykonano nowe apartamenty królewskie, Kaplicę Dworską, Salę Rycerską, Salę Marmurową, Salę Balową. Zbudowano także od podstaw nowy gmach Biblioteki Królewskiej, mieszczący się wzdłuż prawego skrzydła Pałacu pod Blachą (włączony w 1776 do zespołu budowli zamkowych), o rozmiarach 56 na 9 metrów. W nowym budynku bibliotecznym zgromadzono należące do monarchy liczne księgi, gemmy, ryciny, numizmaty, mapy i plany. Księgozbiór Biblioteki Królewskiej liczył wówczas 16 000 tomów różnych dzieł, 25 525 sztychów i rysunków, 44 842 rycin w 726 oprawionych tomach, ogółem ponad 70 000 rycin – w obiekcie urządzano także wystawne bale kostiumowe.Do 1786 Stanisław August Poniatowski podejmował próby gruntownej zmiany szaty zewnętrznej Zamku i założenia architektonicznego placu Zamkowego, nie udało się jednak zrealizować wykonanych w tym celu projektów. Jednak udane przekształcenia wnętrz Zamku dokonane przez króla, zachowały charakterystyczną polską odrębność i wysoki poziom artystyczny.3 maja 1791 Sejm Czteroletni uchwalił na Zamku Królewskim w Warszawie konstytucję, w uroczystym pochodzie wyniesiono marszałka sejmu Stanisława Małachowskiego w stronę pobliskiego kościoła Świętego Jana. Na Zamku z tej okazji wmurowano marmurową tablicę z tekstem autorstwa Ignacego Krasickiego.
XIX w.
W dniach 19-20 grudnia 1806 oraz 1-30 stycznia 1807 na zamku przebywał cesarz Napoleon Bonaparte. Tutaj w 1807 podjął decyzję o utworzeniu Księstwa Warszawskiego, którym miał rządzić saski władca Fryderyk August I, obierając za rezydencję Zamek Królewski. Z XIX wieku pochodzą także kolejne projekty przebudowy opracowane przez polskich architektów: Adama Idźkowskiego i Jakuba Kubickiego. Projekt Idźkowskiego z 1843, zakładał przebudowę Zamku Królewskiego z użyciem form dekoracyjnych zapożyczonych architektury gotyckiej, renesansowej i empirowej. Zakładał nadbudowę trzeciego piętra z siedmioma różnej wielkości wieżami, których attyki miały być ozdobione orłami i antycznymi posągami. Na wieżach Zygmuntowskiej i Władysławowskiej miały być usunięte metalowe hełmy dachów, i zastąpione tarasami, otoczonymi balustradami. Od strony Wisły, na Elewacji Saskiej, Idźkowski planował umieszczenie płaskorzeźb stylizowanych na antyk (pod fryzami trzech ryzalitów), a poniżej, na fasadzie trzeciego piętra korynckie pilastry. Zarówno elewację Zamku Królewskiego oraz Pałacu Pod Blachą miały zdobić poziome boniowane pasy oraz żelazne balkony. Projekt ten, cechujący się rozmachem zastosowanych form architektonicznych, był odpowiedzią na powstającą modę wykorzystywania w architekturze form historycznych (w przeciwieństwie do projektów Kubickiego sprzed 20 lat, zakładających umiar form wzorowanych na przeszłych dziełach architektów królewskich, realizujących projekty na Zamku Królewskim).W latach 1818-1821 po wschodniej stronie Zamku powstały Arkady Kubickiego tworzące szeroki taras wzdłuż fasady saskiej.W 1836, po zniesieniu w Królestwie Kongresowym podziału na województwa, w ich miejsce zostały wprowadzone gubernie. Wówczas Zamek Królewski stał się siedzibą namiestnika carskiego Iwana Paskiewicza. Paskiewicz zlecił w latach 1850-1852, wykonanie projektu nowych elewacji i fasad (zachodniej, południowej i części wschodniej), pułkownikowi w służbie rosyjskiej i architektowi Ludwikowi Corio. Jego opracowanie nie zyskało jednak akceptacji władz rosyjskich, a Corio zmuszony był wykonać kolejny projekt, nawiązujący do rozwiązań Kubickiego (i współpracujących z nim inżynierów Lelewela i Thomasa). W końcu Corio wykonał przebudowę wszystkich elewacji w stylu neoklasycystycznym, a Elewacja Saska została pozostawiona bez zmian. Po śmierci Paskiewicza w 1856, wszyscy następni namiestnicy rezydowali na Zamku Królewskim, zajmując Pokój Podkomorzego, a rosyjscy urzędnicy pomieszczenia na obu piętrach skrzydła zachodniego i północnego. Namiestników strzegły oddziały wojska, rozlokowane w Sali Sejmowej, Bibliotece i koszarach na podzamczu, co przyczyniło się do dewastacji obiektu.Po powstaniu styczniowym w 1863 armia rosyjska zniszczyła całkowicie ogród królewski od strony Wisły (zamieniony na plac musztry), budując kilka ceglanych baraków z przeznaczeniem na stajnię i koszary kozackie. W 1862-1863 na Zamku Królewskim prowadzono drobne prace konserwacyjne, pod kierunkiem budowniczych Jerzego Orłowicza, Ludwika Gosławskiego i Potołowa. W 1890 prowadzono przebudowę Elewacji Saskiej, pod kierunkiem budowniczego Januarego Kiślańskiego, podczas których zniekształcono arkady obu galerii widokowych, pochodzące z czasów Augusta III. Ostatnie prace remontowe pod panowaniem rosyjskim, których stosunkowo wysoki koszt wyniósł 28 000 rubli, wykonano w 1902 w pomieszczeniach zwolnionych przez armię rosyjską.
XX w.
Prace restauracyjne na zamku podjęto dopiero w latach 1915-1939, zostały one przyspieszone po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918, po 123 latach zaborów. Ustalenia traktatu ryskiego z 1921 pozwoliły na rewindykację części zbiorów zamkowych z terenów ZSRR (wcześniej wywiezionych do Rosji przez władze carskie). W latach 20. pracami konserwatorskimi i rekonstrukcją Zamku Królewskiego, kierował architekt i konserwator Kazimierz Skórewicz. W 1928 został zastąpiony przez kolejnego architekta, Adolfa Szyszko-Bohusza.Od 1926 Zamek Królewski pełnił funkcję rezydencji polskiego prezydenta.We wrześniu 1939 Zamek Królewski spłonął po niemieckich bombardowaniach, a po zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie rozpoczęła się planowa grabież dzieł sztuki z obiektu. 10 października 1939 wyspecjalizowane ekipy niemieckie pod kierunkiem historyków i ekspertów (dr Dagobert Frey – historyk sztuki z Uniwersytetu Wrocławskiego, Gustaw Barth – dyrektor muzeów wrocławskich oraz dr Joseph Mühlmann – historyk sztuki z Wiednia) zaczęły demontować posadzki, marmury, rzeźby i elementy kamienne np. kominki i gzymsy. Zbiory te wywożono do Niemiec, magazynów w Krakowie lub wstawiano do warszawskich siedzib nazistowskich dygnitarzy. Zamek został całkowicie ogołocony, nieliczne elementy wyposażenia pozwolono zachować polskiej ekipie z Muzeum Narodowego, opisującej straty i potajemnie sporządzającej dokumentację fotograficzną zamku, pracującej pod kierunkiem historyka sztuki
Stanisława Lorentza.4 października 1939 w Berlinie Adolf Hitler wydał rozkaz wysadzenia Zamku Królewskiego w powietrze, ekipy niemieckich saperów nawierciły otwory na dynamit, jednak ostateczne zniszczenie obiektu nastąpiło w czasie powstania warszawskiego, pomiędzy 8 a 13 września 1944. Decyzja o zniszczeniu zamku wiązała się z nazistowskimi planami całkowitego zburzenia Warszawy. Tak zwany Plan Pabsta przewidywał wystawienie monumentalnej Hali Ludowej (niem. Volkshalle) lub Hali Kongresowej NSDAP (niem. Parteivolkshalle) w miejscu Zamku Królewskiego i Pomnika Germanii zamiast Kolumny Zygmunta.Po zniszczeniach z 1944 zachowały się tylko przyziemia (piwnice), dolna partia Wieży Grodzkiej, elementy Biblioteki Królewskiej i Arkady Kubickiego. Rządowy projekt o odbudowie Zamku Królewskiego podjął Sejm 2 lipca 1949, nie miał on jednak szans na realizację z uwagi na ograniczenia finansowe i priorytety jakie powzięły władze komunistyczne. Zdołano jednak odtworzyć Bramę Grodzką, z przechowanych w czasie wojny w Muzeum Narodowym bloków kamiennych. W 1964 uporządkowano teren otaczający Zamek, a w 1966 odbudowano budynek Biblioteki Królewskiej. 20 stycznia 1971 ponownie w Sejmie zapadła decyzja o odbudowie Zamku, następnie powołano Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Prace budowlane, wykonywane według projektu architekta Jana Bogusławskiego, były sfinansowane całkowicie przez składki społeczne.Odbudowa w stanie surowym (zakładająca przywrócenie wyglądu Zamku do stanu sprzed 1939 roku i przywróceniem elementów zlikwidowanych podczas wcześniejszych przebudów obiektu), została zakończona w lipcu 1974, jednak wyposażanie wnętrz (meble, obrazy, zbiory dzieł sztuki itp.) i prace wykończeniowe trwały do 1988. Dodatkowego wsparcia finansowego w odbudowie udzielił Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy.
Współczesność
Obecnie Zamek pełni funkcję muzeum i podlega bezpośrednio Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na Zamku Królewskim przyjmowane są również oficjalne wizyty i spotkania państwowe. Każdego roku Zamek Królewski w Warszawie zwiedza 500 000 ludzi.
Ważniejsze wydarzenia historyczne
* Na sejmie warszawskim, 29 października 1611 w Sali Senatorskiej zamku, pojmany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego car Rosji Wasyl IV Szujski oddał hołd królowi polskiemu Zygmuntowi III Wazie.
* Na zamku 3 maja 1791 Sejm Czteroletni uchwalił konstytucję.
* W Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie, 24 maja 1829 roku odbyła się koronacja królewska cara Mikołaja I Romanowa.* W czasie powstania listopadowego 25 stycznia 1831, obradujący na zamku Sejm zdetronizował cesarza Rosji Mikołaja I jako króla Polski.
* W Sali Wielkiej Zamku Królewskiego w Warszawie, 5 listopada 1916 roku został ogłoszony tzw. Akt 5 listopada.
* W Sali Rycerskiej Zamku Królewskiego w Warszawie, 23 kwietnia 1935 roku odbyła się uroczystość podpisania konstytucji kwietniowej.
Historyczne przedmioty
W Kaplicy Małej Zamku Królewskiego w Warszawie przechowywane są insygnia królewskie Stanisława Augusta Poniatowskiego: Łańcuch Orderu Orła Białego, miecz ceremonialny Orderu św. Stanisława oraz berło z akwamarynu. W kaplicy znajduje się także urna z sercem Tadeusza Kościuszki.Na Zamku Królewskim w Warszawie przechowywane są insygnia władzy Prezydenta RP: tłoki pieczętne Prezydenta Rzeczypospolitej, Chorągiew Rzeczypospolitej oraz dokumenty państwowe, które 22 grudnia 1990 roku Ryszard Kaczorowski przekazał Lechowi Wałęsie.
