 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
Materiały zaczerpnięte (źródła różne)
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
Sejm – od końca XIV w. najwyższy organ władzy ustawodawczej w Polsce.W III Rzeczypospolitej Sejm stanowi pierwszą izbę polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (wybory pięcioprzymiotnikowe). Kadencja Sejmu, zgodnie z Konstytucją, trwa 4 lata; biegnie od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Zakończenie kadencji może także nastąpić w wyniku jej skrócenia przez Prezydenta RP: obligatoryjnie, jeżeli procedura zasadnicza powoływania Rady Ministrów oraz obie procedury rezerwowe zakończą się fiaskiem, lub fakultatywnie, jeżeli Prezydent, w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia projektu ustawy budżetowej Sejmowi przez Radę Ministrów, nie otrzyma jej do podpisu (na wydanie postanowienia w tej sprawie przysługuje Głowie Państwa czas 14 dni). Budynek Sejmu i inne gmachy parlamentu usytuowane są nad skarpą wiślaną w rejonie ulic Wiejskiej, Górnośląskiej i Maszyńskiego w Warszawie. Najważniejszymi pomieszczeniami w Sejmie są Sala Posiedzeń i Sala Kolumnowa. Cały kompleks został zbudowany między 1925 a 1928 rokiem. Wcześniej obradowano w przebudowanym budynku dawnej szkoły.Obecny Sejm obraduje ciągle, jego obrady są jawne (transmitowane przez radio i telewizję). Do pomocy w jego działaniu powołana jest Kancelaria Sejmu.
Historia Sejmu
Nazwa "Sejm" oznacza w języku staropolskim zjazd ludności. Najwcześniejszy znany opis zawarty jest w Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum. Powstanie Sejmu poprzedzały zjazdy dzielnicowe i prowincjonalne.
Kolebką polskiego parlamentaryzmu są Chęciny, do których przed bitwą pod Płowcami Władysław Łokietek zwołał ogólnopolski wiec (w dniach od 26 maja do 14 czerwca 1331). Wydarzenie to uważane jest przez wielu historyków, począwszy od Jana Długosza, za początek przyszłych sejmów Rzeczypospolitej. W roku 1493 król Jan Olbracht zwołał sejm walny (wielki), czyli zjazd ogólnokrajowy, na którym wyłoniła się izba poselska – osobna izba sejmowa, będąca reprezentacją szlachty wybraną na sejmikach ziemskich. W okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej Sejm był przedstawicielem wyłącznie stanu szlacheckiego. Był on jednym z najważniejszych przywilejów szlacheckich, co miało swój wyraz w konstytucji Nihil novi z 1505, w której zapisano, że król nie może stanowić żadnych praw bez zgody posłów i senatorów.Trzy stany reprezentowane w Sejmie to: posłowie, senatorowie i król. Początkowo prawo głosu mieli na nich król i senatorowie, szlachta jedynie przysłuchiwała się obradom i wyrażała aprobatę lub sprzeciw. Ustawy wówczas nazywano konstytucjami.W kompetencjach Sejmu było: uchwalanie konstytucji (ustaw) w sprawach wydatków i dochodów państwa, wielkości podatków, liczebności wojska oraz podejmowanie decyzji o wojnie, przymierzach politycznych i sojuszach wojskowych. Sejm był zwoływany przez króla, a w okresie bezkrólewia (interregnum) przez prymasa-interrexa.Sejmy były:* zwyczajne, które zbierały się co 2 lata na okres 6 tygodni;
* nadzwyczajne, które mogły być zwołane w dowolnym terminie na okres 2 tygodni.Do czasu zawarcia unii lubelskiej w 1569 i utworzenia wspólnego polsko-litewskiego sejmu jego sesje odbywały się w Piotrkowie, Krakowie, Bydgoszczy, Radomiu, Sandomierzu (sejmik generalny przy osobie króla), Lublinie, Parczewie i w Warszawie. Później w Warszawie a co trzecia sesja w Grodnie, choć zdarzały się wyjątki.W XVII w. Rzeczpospolita przeżywała kryzys. Jednym z jego objawów, choć na pewno nie główną przyczyną, było częste zrywanie sejmu za pomocą liberum veto.Próby zażegnania kryzysu podjął się Sejm Wielki z 1791 r., który uchwalił Konstytucję 3 Maja. Próba nie powiodła się, a wręcz przeciwnie – zakończyła się ostatecznym upadkiem Rzeczypospolitej.W XIX w. pewną rolę odegrały Sejmy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego oraz Sejm Krajowy w Galicji.W 1918 przedstawiciele Polaków żyjących w Niemczech zebrali się na Polskim Sejmie Dzielnicowym w Poznaniu.W okresie międzywojennym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zwołano jednoizbowy Sejm Ustawodawczy, którego zadaniem było uchwalenie tzw. Małej Konstytucji, która wprowadziła ustrój republikański i system rządów parlamentarnych.Konstytucja marcowa z 1921 umocniła rolę Sejmu czyniąc z niego (obok Senatu) centralny organ w państwie (tzw. sejmokracja).Po zamachu majowym, a w szczególności po wejściu w życie konstytucji kwietniowej rola parlamentu zmalała; zwierzchnia władza należała do Prezydenta.
W czasie II wojny światowej władze RP na uchodźstwie powołały Radę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej, która jako organ mianowany przez prezydenta RP z konieczności przejęła większość funkcji parlamentu. W czasie okupacji rolę tę w kraju pełniła Rada Jedności Narodowej.Po wojnie, w znajdującej się pod kontrolą Związku Radzieckiego Polsce Ludowej powstał parlament jednoizbowy, o roli fasadowej wobec rządzącej PZPR.W czerwcu 1989 odbyły się wybory do dwuizbowego Sejmu kontraktowego. Porozumienia Okrągłego Stołu zapewniły automatycznie większość kandydatom PZPR i jej koalicjantom (tylko wybory do Senatu nie miały tych ograniczeń). Następne wybory w latach 1991 i 1993 przeprowadzono już na podstawie demokratycznych ordynacji. Zgodnie z art. 95 Konstytucji, Sejm i Senat są organami państwa w zakresie władzy ustawodawczej.
Organy Sejmu
* Marszałek Sejmu
* Prezydium Sejmu
* Konwent Seniorów
* Komisje sejmowe
Kadencja Sejmu
Początek i długość kadencji
Kadencja Sejmu trwa 4 lata od dnia zebrania się nowo wybranego parlamentu do dnia poprzedzającego zebranie się następnego parlamentu.Wybory zarządza Prezydent:* W ciągu 30 dni przed zakończeniem kadencji ustępującego parlamentu (w normalnym trybie),
* W ciągu 45 dni po dniu ogłoszenia skrócenia kadencji parlamentu przez Prezydenta.Pierwsze posiedzenie parlamentu zwołuje Prezydent:* W 30 dni od daty wyborów (w normalnym trybie),
* W 15 dni od daty wyborów (w przypadku skrócenia kadencji parlamentu).
Zakończenie kadencji Sejmu
* w sposób zwyczajny – upływ kadencji (4 lata),
* w sposób nadzwyczajny – przed upływem kadencji:
** na skutek uchwały Sejmu o skróceniu kadencji parlamentu podjętej przez 2/3 ustawowej liczby posłów przy quorum 1/2,
** na skutek skrócenia kadencji parlamentu przez Prezydenta (obowiązkowo musi przed dokonaniem tej czynności zapoznać się z opinią Marszałków Sejmu i Senatu; nadto Prezydent nie może dokonać skrócenia kadencji w czasie stanu nadzwyczajnego):
*** fakultatywnie – w sytuacji, kiedy w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia projektu ustawy budżetowej Sejmowi przez Radę Ministrów nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu (Prezydent ma 14 dni na zdecydowanie o skróceniu kadencji parlamentu),
*** obligatoryjnie – jeśli procedura zasadnicza i obie procedury powoływania Rady Ministrów zakończą się fiaskiem.
Funkcje i uprawnienia Sejmu
Funkcja ustrojotwórcza i ustawodawcza
* ustanawianie ustroju państwa
* stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw (w tym budżetu państwa) oraz uchwał
* określanie podstawowych kierunków działalności państwa
Funkcja kreacyjna
* powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu Rady Ministrów
* w szczególnym wypadku – prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności)
* wybór i powoływanie na stanowiska:
** zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu
** sędziów Trybunału Konstytucyjnego
** członków Krajowej Rady Sądownictwa (spośród posłów)
** członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej
** Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka
** prezesa Najwyższej Izby Kontroli
** prezesa Narodowego Banku Polskiego na wniosek Prezydenta RP
** Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych
** prezesa Instytutu Pamięci Narodowej na wniosek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
** członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej
* powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami (zobacz: Marszałek Sejmu)
Funkcja kontrolna
* wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra
* absolutorium budżetowe
* zapytanie poselskie i interpelacje skierowane do członków rządu, prezesa NIK lub NBP (osoby, do których skierowane są zapytania i interpelacje mają 21 dni na odpowiedź)
* kontrola nad działalnością samorządu terytorialnego (art. 171 konstytucji):
** kontrola pośrednia – wykonywanie nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego przez Prezesa Rady Ministrów,
** kontrola bezpośrednia, gdy na wniosek Prezesa Rady Ministrów Sejm ocenia, czy organ stanowiący samorządu terytorialnego "rażąco narusza Konstytucję lub ustawy".
Sejm – od końca XIV w. najwyższy organ władzy ustawodawczej w Polsce.W III Rzeczypospolitej Sejm stanowi pierwszą izbę polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (wybory pięcioprzymiotnikowe). Kadencja Sejmu, zgodnie z Konstytucją, trwa 4 lata; biegnie od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Zakończenie kadencji może także nastąpić w wyniku jej skrócenia przez Prezydenta RP: obligatoryjnie, jeżeli procedura zasadnicza powoływania Rady Ministrów oraz obie procedury rezerwowe zakończą się fiaskiem, lub fakultatywnie, jeżeli Prezydent, w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia projektu ustawy budżetowej Sejmowi przez Radę Ministrów, nie otrzyma jej do podpisu (na wydanie postanowienia w tej sprawie przysługuje Głowie Państwa czas 14 dni). Budynek Sejmu i inne gmachy parlamentu usytuowane są nad skarpą wiślaną w rejonie ulic Wiejskiej, Górnośląskiej i Maszyńskiego w Warszawie. Najważniejszymi pomieszczeniami w Sejmie są Sala Posiedzeń i Sala Kolumnowa. Cały kompleks został zbudowany między 1925 a 1928 rokiem. Wcześniej obradowano w przebudowanym budynku dawnej szkoły.Obecny Sejm obraduje ciągle, jego obrady są jawne (transmitowane przez radio i telewizję). Do pomocy w jego działaniu powołana jest Kancelaria Sejmu.
Historia Sejmu
Nazwa "Sejm" oznacza w języku staropolskim zjazd ludności. Najwcześniejszy znany opis zawarty jest w Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum. Powstanie Sejmu poprzedzały zjazdy dzielnicowe i prowincjonalne.
Kolebką polskiego parlamentaryzmu są Chęciny, do których przed bitwą pod Płowcami Władysław Łokietek zwołał ogólnopolski wiec (w dniach od 26 maja do 14 czerwca 1331). Wydarzenie to uważane jest przez wielu historyków, począwszy od Jana Długosza, za początek przyszłych sejmów Rzeczypospolitej. W roku 1493 król Jan Olbracht zwołał sejm walny (wielki), czyli zjazd ogólnokrajowy, na którym wyłoniła się izba poselska – osobna izba sejmowa, będąca reprezentacją szlachty wybraną na sejmikach ziemskich. W okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej Sejm był przedstawicielem wyłącznie stanu szlacheckiego. Był on jednym z najważniejszych przywilejów szlacheckich, co miało swój wyraz w konstytucji Nihil novi z 1505, w której zapisano, że król nie może stanowić żadnych praw bez zgody posłów i senatorów.Trzy stany reprezentowane w Sejmie to: posłowie, senatorowie i król. Początkowo prawo głosu mieli na nich król i senatorowie, szlachta jedynie przysłuchiwała się obradom i wyrażała aprobatę lub sprzeciw. Ustawy wówczas nazywano konstytucjami.W kompetencjach Sejmu było: uchwalanie konstytucji (ustaw) w sprawach wydatków i dochodów państwa, wielkości podatków, liczebności wojska oraz podejmowanie decyzji o wojnie, przymierzach politycznych i sojuszach wojskowych. Sejm był zwoływany przez króla, a w okresie bezkrólewia (interregnum) przez prymasa-interrexa.Sejmy były:* zwyczajne, które zbierały się co 2 lata na okres 6 tygodni;
* nadzwyczajne, które mogły być zwołane w dowolnym terminie na okres 2 tygodni.Do czasu zawarcia unii lubelskiej w 1569 i utworzenia wspólnego polsko-litewskiego sejmu jego sesje odbywały się w Piotrkowie, Krakowie, Bydgoszczy, Radomiu, Sandomierzu (sejmik generalny przy osobie króla), Lublinie, Parczewie i w Warszawie. Później w Warszawie a co trzecia sesja w Grodnie, choć zdarzały się wyjątki.W XVII w. Rzeczpospolita przeżywała kryzys. Jednym z jego objawów, choć na pewno nie główną przyczyną, było częste zrywanie sejmu za pomocą liberum veto.Próby zażegnania kryzysu podjął się Sejm Wielki z 1791 r., który uchwalił Konstytucję 3 Maja. Próba nie powiodła się, a wręcz przeciwnie – zakończyła się ostatecznym upadkiem Rzeczypospolitej.W XIX w. pewną rolę odegrały Sejmy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego oraz Sejm Krajowy w Galicji.W 1918 przedstawiciele Polaków żyjących w Niemczech zebrali się na Polskim Sejmie Dzielnicowym w Poznaniu.W okresie międzywojennym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zwołano jednoizbowy Sejm Ustawodawczy, którego zadaniem było uchwalenie tzw. Małej Konstytucji, która wprowadziła ustrój republikański i system rządów parlamentarnych.Konstytucja marcowa z 1921 umocniła rolę Sejmu czyniąc z niego (obok Senatu) centralny organ w państwie (tzw. sejmokracja).Po zamachu majowym, a w szczególności po wejściu w życie konstytucji kwietniowej rola parlamentu zmalała; zwierzchnia władza należała do Prezydenta.
W czasie II wojny światowej władze RP na uchodźstwie powołały Radę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej, która jako organ mianowany przez prezydenta RP z konieczności przejęła większość funkcji parlamentu. W czasie okupacji rolę tę w kraju pełniła Rada Jedności Narodowej.Po wojnie, w znajdującej się pod kontrolą Związku Radzieckiego Polsce Ludowej powstał parlament jednoizbowy, o roli fasadowej wobec rządzącej PZPR.W czerwcu 1989 odbyły się wybory do dwuizbowego Sejmu kontraktowego. Porozumienia Okrągłego Stołu zapewniły automatycznie większość kandydatom PZPR i jej koalicjantom (tylko wybory do Senatu nie miały tych ograniczeń). Następne wybory w latach 1991 i 1993 przeprowadzono już na podstawie demokratycznych ordynacji. Zgodnie z art. 95 Konstytucji, Sejm i Senat są organami państwa w zakresie władzy ustawodawczej.
Organy Sejmu
* Marszałek Sejmu
* Prezydium Sejmu
* Konwent Seniorów
* Komisje sejmowe
Kadencja Sejmu
Początek i długość kadencji
Kadencja Sejmu trwa 4 lata od dnia zebrania się nowo wybranego parlamentu do dnia poprzedzającego zebranie się następnego parlamentu.Wybory zarządza Prezydent:* W ciągu 30 dni przed zakończeniem kadencji ustępującego parlamentu (w normalnym trybie),
* W ciągu 45 dni po dniu ogłoszenia skrócenia kadencji parlamentu przez Prezydenta.Pierwsze posiedzenie parlamentu zwołuje Prezydent:* W 30 dni od daty wyborów (w normalnym trybie),
* W 15 dni od daty wyborów (w przypadku skrócenia kadencji parlamentu).
Zakończenie kadencji Sejmu
* w sposób zwyczajny – upływ kadencji (4 lata),
* w sposób nadzwyczajny – przed upływem kadencji:
** na skutek uchwały Sejmu o skróceniu kadencji parlamentu podjętej przez 2/3 ustawowej liczby posłów przy quorum 1/2,
** na skutek skrócenia kadencji parlamentu przez Prezydenta (obowiązkowo musi przed dokonaniem tej czynności zapoznać się z opinią Marszałków Sejmu i Senatu; nadto Prezydent nie może dokonać skrócenia kadencji w czasie stanu nadzwyczajnego):
*** fakultatywnie – w sytuacji, kiedy w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia projektu ustawy budżetowej Sejmowi przez Radę Ministrów nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu (Prezydent ma 14 dni na zdecydowanie o skróceniu kadencji parlamentu),
*** obligatoryjnie – jeśli procedura zasadnicza i obie procedury powoływania Rady Ministrów zakończą się fiaskiem.
Funkcje i uprawnienia Sejmu
Funkcja ustrojotwórcza i ustawodawcza
* ustanawianie ustroju państwa
* stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw (w tym budżetu państwa) oraz uchwał
* określanie podstawowych kierunków działalności państwa
Funkcja kreacyjna
* powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu Rady Ministrów
* w szczególnym wypadku – prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności)
* wybór i powoływanie na stanowiska:
** zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu
** sędziów Trybunału Konstytucyjnego
** członków Krajowej Rady Sądownictwa (spośród posłów)
** członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej
** Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka
** prezesa Najwyższej Izby Kontroli
** prezesa Narodowego Banku Polskiego na wniosek Prezydenta RP
** Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych
** prezesa Instytutu Pamięci Narodowej na wniosek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
** członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej
* powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami (zobacz: Marszałek Sejmu)
Funkcja kontrolna
* wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra
* absolutorium budżetowe
* zapytanie poselskie i interpelacje skierowane do członków rządu, prezesa NIK lub NBP (osoby, do których skierowane są zapytania i interpelacje mają 21 dni na odpowiedź)
* kontrola nad działalnością samorządu terytorialnego (art. 171 konstytucji):
** kontrola pośrednia – wykonywanie nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego przez Prezesa Rady Ministrów,
** kontrola bezpośrednia, gdy na wniosek Prezesa Rady Ministrów Sejm ocenia, czy organ stanowiący samorządu terytorialnego "rażąco narusza Konstytucję lub ustawy".
