 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Zamek Cisy
Materiały zaczerpnięte (źródła różne)
Pierwsza zachowana wzmianka o założeniu obronnym Cisy pochodzi z roku 1243. Być może należy ją kojarzyć z drewnianym gródkiem (niektórzy uznają ją za falsyfikat), ponieważ według historyków zamek murowany powstał dopiero na przełomie XIII i XIVw., ale nie później niż w 1327, przypuszczalnie z inicjatywy Bolka I Świdnickiego. Niedługo potem warownia przeszła w dzierżawę rycerza Ryperta Unwogla von Bolz, figurującego w aktach jako posesor lokalnych dóbr przed 1341 i wieloletni sędzia dworski w Świdnicy. Po nim Cisy dziedziczył jego syn Nickel von Boltz (zm. 1401), wpływowa persona na dworze książąt świdnickich. Zapewne wzbogacili oni istniejący program architektoniczny zameczku, dostawiając do niego murowany obwód obronny i nowy dom mieszkalny. W drugiej połowie XIV wieku książę Bolko II po odbiciu warowni z rąk gniazdorycerzy rabusiów kontynuował rozbudowę. W roku 1353 wszystkie swe posiadłości Bolko zapisał bratanicy Annie, świeżo poślubionej królowi Czech Karolowi IV, jednak ostateczne przejście Cisowa wraz z całym księstwem jaworskim pod panowanie czeskie nastąpiło dopiero po śmierci spadkobierczyni, byłej małżonki księcia Agnieszki (1392). W latach następnych gmach stanowił rezydencję różnych rodów: do 1408 Zeispercków, dalej Aleksandra von Grunav zwanego Bolcze (z rodziny właścicieli Bolczowa) i od 1429 rodu Czettritzów. Podczas wojen husyckich na początku XV wieku zamek został zdobyty i zniszczony przez powstańców. Odbudowano go potem i zmodernizowano, przystosowując do warunków obrony artyleryjskiej.
Na początku XVII wieku warownia należała do Mikołaja von Czeschhaus. W 1634 roku została spalona przez wojska szwedzkie i opuszczona z czasem popadła w ruinę. Zaniedbana, zajmowana okresowo przez bandę zbójecką, u schyłku XVII wieku powróciła w ręce Czettritzów. W 1719r. kupił ją Christoph Friedrich hrabia Stolberg-Wenigerode. Po nim gospodarzem na Cisowie był landrat graf von Zieten ze Strugi, który podjął nieśmiałe próby ratowania zabytku, oczyszczając zamkowy teren z rosnących tam drzew i pokrzyw. W połowie XIX stulecia zamek przeszedł najpierw w ręce wrocławskiego patrycjusza, a potem gwarectwa górniczego ze Szczawna Zdroju. W późniejszym czasie właścicielami budowli byli m.in. radca handlowy z Berlina i hurtownik z Wrocławia. W międzyczasie obiekt pełnił rolę kamieniołomu dla okolicznych wieśniaków, którzy po cichutku rozbijali stare mury na łatwy budulec. Ten niecny proceder ukrócił w 1927 architekt Walther Brehmer. Wraz ze swoją niemiecką ekipą zabezpieczył on i zrealizował częściową rekonstrukcję ruin. Konserwacyję zamku kontynuowano w latach 1961-69 m.in. przy udziale harcerzy.
Warowny zespół książęcy składał się z dwóch przedzamczy i rozdzielającego je zamku właściwego, stanowiącego najstarszą część zespołu, wzniesioną na planie zbliżonym do prostokąta o wymiarach zewnętrznych ok. 22x28 metrów. Zbudowany z piaskowca dom mieszkalny posiadał co najmniej dwie kondygnacje i zajmował północno-zachodnią domenę dziedzińca. W jego południowo-wschodnim odcinku postawiono wieżę o wysokości około 10 metrów, wkomponowaną w linie murów obwodowych. Zamek wysoki otaczały wzmacniane w narożach mury zewnętrzne, tworzące przed bramą wjazdową niewielki dziedziniec. W jego północnym narożniku umieszczono bramę prowadzącą na otoczone murami przedzamcze. Wjazd na zamek górny prowadził mostem przez wieżę bramną. Drugie, większe przedzamcze komunikowało się z nim bezpośrednio przez bramę przy południowo-wschodnim narożniku muru zewnętrznego, usytuowaną u stóp wieży głównej. Przez dziedziniec biegła ścieżka do bramy wschodniej, poprzedzona szyją oraz mostem na fosie. Przedzamcze to otaczał mur z łamanego kamienia, obejmujący z dwóch stron zamkowe wzniesienie.
Na początku XVII wieku warownia należała do Mikołaja von Czeschhaus. W 1634 roku została spalona przez wojska szwedzkie i opuszczona z czasem popadła w ruinę. Zaniedbana, zajmowana okresowo przez bandę zbójecką, u schyłku XVII wieku powróciła w ręce Czettritzów. W 1719r. kupił ją Christoph Friedrich hrabia Stolberg-Wenigerode. Po nim gospodarzem na Cisowie był landrat graf von Zieten ze Strugi, który podjął nieśmiałe próby ratowania zabytku, oczyszczając zamkowy teren z rosnących tam drzew i pokrzyw. W połowie XIX stulecia zamek przeszedł najpierw w ręce wrocławskiego patrycjusza, a potem gwarectwa górniczego ze Szczawna Zdroju. W późniejszym czasie właścicielami budowli byli m.in. radca handlowy z Berlina i hurtownik z Wrocławia. W międzyczasie obiekt pełnił rolę kamieniołomu dla okolicznych wieśniaków, którzy po cichutku rozbijali stare mury na łatwy budulec. Ten niecny proceder ukrócił w 1927 architekt Walther Brehmer. Wraz ze swoją niemiecką ekipą zabezpieczył on i zrealizował częściową rekonstrukcję ruin. Konserwacyję zamku kontynuowano w latach 1961-69 m.in. przy udziale harcerzy.
Warowny zespół książęcy składał się z dwóch przedzamczy i rozdzielającego je zamku właściwego, stanowiącego najstarszą część zespołu, wzniesioną na planie zbliżonym do prostokąta o wymiarach zewnętrznych ok. 22x28 metrów. Zbudowany z piaskowca dom mieszkalny posiadał co najmniej dwie kondygnacje i zajmował północno-zachodnią domenę dziedzińca. W jego południowo-wschodnim odcinku postawiono wieżę o wysokości około 10 metrów, wkomponowaną w linie murów obwodowych. Zamek wysoki otaczały wzmacniane w narożach mury zewnętrzne, tworzące przed bramą wjazdową niewielki dziedziniec. W jego północnym narożniku umieszczono bramę prowadzącą na otoczone murami przedzamcze. Wjazd na zamek górny prowadził mostem przez wieżę bramną. Drugie, większe przedzamcze komunikowało się z nim bezpośrednio przez bramę przy południowo-wschodnim narożniku muru zewnętrznego, usytuowaną u stóp wieży głównej. Przez dziedziniec biegła ścieżka do bramy wschodniej, poprzedzona szyją oraz mostem na fosie. Przedzamcze to otaczał mur z łamanego kamienia, obejmujący z dwóch stron zamkowe wzniesienie.
