 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Zamek Chocz
W średniowieczu gród książęcy wzmiankowany od 1294 roku pod nazwą Chodecz. W XIV wieku Kazimierz III Wielki nakazał w Choczu wybudowanie zamku obronnego, w tym też czasie osada przygrodowa uzyskała prawa miejskie. Miasto prywatne, własność rodów wielkopolskich: Chodeckich, Ostrorogów, Marszewskich, Mycielskich, Lipskich, Raczyńskich. W okresie reformacji za sprawą rodziny Marszewskich w latach 1555-1620 Chocz stanowił ośrodek życia religijnego braci czeskich. W XVII wieku miasto przeszło na własność rodu Lipskich. Za sprawą biskupa Andrzeja Lipskiego do miasta zostali sprowadzeni reformaci i wprowadzono kontrreformację. W XVIII wieku miasto podupadło. Od 1793 roku znajdowało się w zaborze pruskim, od 1807 roku w Księstwie Warszawskim, od 1815 w Królestwie Polskim. Było miastem przygranicznym. W 1870 nakazem władz carskich Chocz utracił prawa miejskie. W okresie międzywojennym miejscowość rozwinęła się jako lokalny ośrodek usługowy oraz rzemieślniczy. W latach 1939-1945 wieś została włączona do Niemiec.
Zabytki
* barokowy kościół kolegiacki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, wybudowany na przełomie XVII i XVIII wieku.
* barokowy pałac infułatów z 1790 roku wzniesiony na miejscu dawnego zamku, obecnie plebania.
* barokowy kościół klasztorny Św. Michała Archanioła z XVIII wieku.
* klasztor Reformatów z XVIII wieku, skasowany w 1957, ponownie użytkowany przez franciszkanów od 2005 roku. W okresie międzywojennym miejsce pobytu o. Euzebiusza Huchrackiego.
* zachowany historyczny układ urbanistyczny miejscowości
* dawna rosyjska strażnica graniczna z XIX wieku
* dwa metalowe słupy graniczne z czasów Królestwa Kongresowego
* dawna plebania kościoła parafialnego św. Wawrzyńca
* wolnostojąca figura św. Wawrzyńca w miejscu zniszczonego w 1822 roku przez pożar kościoła parafialnego
Ciekawostka
* w kościele kolegiackim w Choczu pochowane jest serce ostatniego kardynała Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Jana Aleksandra Lipskiego
Chocz, osada, dawniej miasteczko nad rz. Prosną; pow. kaliski, gm. 1 par. Chocz, na samej granicy między Królestwem Polakiem a wieL ks. poznańskiem; jest to osada rolnicza. W 1827 r. było tu 133 dm. i 1199 ink.; w r. 1860 liczono 105 dm., 1157 mk., wtem 15 żydów; ma do roku 4 jarmarki; posiada Szkółkę elementarną, kościół parafialny, oraz kościół i klasztor po ks. reformatach. Przy kościele parafialnym był pałac infułatów Lipskich. Naruszewicz (HM. t. X, str. 160), nazywając Ch. Chodcem, mówi: że w roku 1382 w czasie zamieszek po śmierci króla Ludwika, Bartosz, starosta odolanowski, przyjazny Ziemowitowi księciu mazowieckiemu, pretendentowi do korony, a nieprzychylny Zygmuntowi brandenburskiemu, zabrał tutaj dom niegdyś przez króla Kazimierza W. wymurowany, z którego zrobiwszy zameczek, osadził go swoimi ludźmi, sam potem pomoście rzuconym na rzece Prośnie ruszył na oblężenie Koźmina. W XVI w. Ch. należał do rodziny Marszewskich herbu Rogala. Jeden Marszewski, przyjąwszy protestantyzm, pooddawał im wszystkie katolickie kościoły w dobrach swych znajdujące się, a prócz tego zbudował dla spółwyznawców wiele innych, w dostatnie opatrzywszy je fundusze. Tenże Wojciech Marszewski około r. 1555 odebrał farę katolikom w Ch., a oddał ją Braciom Czeskim, przeznaczając znakomity fundusz na utrzymywanie ministrów tutejszego zboru. Jeden z tych ministrów Piotr Abdel, rodem Polak, (umarł r. 1568) słynął niepospolitą nauką. Syn Wojciecha Marszewskiego Jan, objąwszy w dziedzictwo dobra po ojcu swoim, uroczystym przywilejom roku 1575 wydanym, wszystkie nadania rodzicielskie potwierdził. Od rodziny Marszewskich przeszedł Ch. na początku XVII wieku na własność dyssydenckiej rodziny Mycielskich. Z niej Krzysztof Mycielski potwierdził w r. 1612 dawne przywileje Braciom czeskim w miejscu tem nadanej Po Mycielskich dostał się Oh. rodzinie Lipskich, która, wkrótce opuściwszy wyznanie morawskie; wróciła do katolicyzmu. Potomek tejże rodziny Andrzej Lipski, najprzód biskup kujawski a następnie krakowski, wydaliwszy r. 1620 Braci czeskich z Ch., odebrał im kościół, wzniósł i założył wspaniałą kolegiatę na wyspie rzeki Prosny, przy dawnym zamku, jak o tern wspomina przywilej króla Zygmunta III z r. 1629potwierdzający tę fundacyą. Ustanowieni przez tegoż mansyonarze znaczne uposażenie otrzymali. Do głównych warunków tej fnndacyi należy, że proboszcze kolegiaty chockiej są infułatami i że po wieczne czasy godność i benefioyum to ma pozostawać w rodzinie Lipskich herbu Grabie, lub też w braku jej, w najbliżej spokrewnionej z nią familii. Kolegiata istniała tu do 1818 r., gdy zaś w 1822 r. spalił się kościół parafialny drewniany, kościół kolegiacki obrócono na parafialny. Par. Ch. dek. kaliskiego 3450 dusz. Tenże Andrzej Lipski, biskup krakowski, przeznaczył w Choczu fundusz na szkołę dla dwunastu młodzieży, szczególniej muzyki uczyć się mającej; a nadto, między r. 1623 a 1631 ufundował w temże miasteczku kościół i klasztor ks. reformatów. Dotąd Chocz jest własnością prywatną i w 1860 należał do hr. Raczyńskiego, szambelana dworu pruskiego. Gmina Ch. należy do sądu gm. okr. II w os. Stawiszyn, od Kalisza 27 w., ludn. 4966.
Zabytki
* barokowy kościół kolegiacki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, wybudowany na przełomie XVII i XVIII wieku.
* barokowy pałac infułatów z 1790 roku wzniesiony na miejscu dawnego zamku, obecnie plebania.
* barokowy kościół klasztorny Św. Michała Archanioła z XVIII wieku.
* klasztor Reformatów z XVIII wieku, skasowany w 1957, ponownie użytkowany przez franciszkanów od 2005 roku. W okresie międzywojennym miejsce pobytu o. Euzebiusza Huchrackiego.
* zachowany historyczny układ urbanistyczny miejscowości
* dawna rosyjska strażnica graniczna z XIX wieku
* dwa metalowe słupy graniczne z czasów Królestwa Kongresowego
* dawna plebania kościoła parafialnego św. Wawrzyńca
* wolnostojąca figura św. Wawrzyńca w miejscu zniszczonego w 1822 roku przez pożar kościoła parafialnego
Ciekawostka
* w kościele kolegiackim w Choczu pochowane jest serce ostatniego kardynała Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Jana Aleksandra Lipskiego
Chocz, osada, dawniej miasteczko nad rz. Prosną; pow. kaliski, gm. 1 par. Chocz, na samej granicy między Królestwem Polakiem a wieL ks. poznańskiem; jest to osada rolnicza. W 1827 r. było tu 133 dm. i 1199 ink.; w r. 1860 liczono 105 dm., 1157 mk., wtem 15 żydów; ma do roku 4 jarmarki; posiada Szkółkę elementarną, kościół parafialny, oraz kościół i klasztor po ks. reformatach. Przy kościele parafialnym był pałac infułatów Lipskich. Naruszewicz (HM. t. X, str. 160), nazywając Ch. Chodcem, mówi: że w roku 1382 w czasie zamieszek po śmierci króla Ludwika, Bartosz, starosta odolanowski, przyjazny Ziemowitowi księciu mazowieckiemu, pretendentowi do korony, a nieprzychylny Zygmuntowi brandenburskiemu, zabrał tutaj dom niegdyś przez króla Kazimierza W. wymurowany, z którego zrobiwszy zameczek, osadził go swoimi ludźmi, sam potem pomoście rzuconym na rzece Prośnie ruszył na oblężenie Koźmina. W XVI w. Ch. należał do rodziny Marszewskich herbu Rogala. Jeden Marszewski, przyjąwszy protestantyzm, pooddawał im wszystkie katolickie kościoły w dobrach swych znajdujące się, a prócz tego zbudował dla spółwyznawców wiele innych, w dostatnie opatrzywszy je fundusze. Tenże Wojciech Marszewski około r. 1555 odebrał farę katolikom w Ch., a oddał ją Braciom Czeskim, przeznaczając znakomity fundusz na utrzymywanie ministrów tutejszego zboru. Jeden z tych ministrów Piotr Abdel, rodem Polak, (umarł r. 1568) słynął niepospolitą nauką. Syn Wojciecha Marszewskiego Jan, objąwszy w dziedzictwo dobra po ojcu swoim, uroczystym przywilejom roku 1575 wydanym, wszystkie nadania rodzicielskie potwierdził. Od rodziny Marszewskich przeszedł Ch. na początku XVII wieku na własność dyssydenckiej rodziny Mycielskich. Z niej Krzysztof Mycielski potwierdził w r. 1612 dawne przywileje Braciom czeskim w miejscu tem nadanej Po Mycielskich dostał się Oh. rodzinie Lipskich, która, wkrótce opuściwszy wyznanie morawskie; wróciła do katolicyzmu. Potomek tejże rodziny Andrzej Lipski, najprzód biskup kujawski a następnie krakowski, wydaliwszy r. 1620 Braci czeskich z Ch., odebrał im kościół, wzniósł i założył wspaniałą kolegiatę na wyspie rzeki Prosny, przy dawnym zamku, jak o tern wspomina przywilej króla Zygmunta III z r. 1629potwierdzający tę fundacyą. Ustanowieni przez tegoż mansyonarze znaczne uposażenie otrzymali. Do głównych warunków tej fnndacyi należy, że proboszcze kolegiaty chockiej są infułatami i że po wieczne czasy godność i benefioyum to ma pozostawać w rodzinie Lipskich herbu Grabie, lub też w braku jej, w najbliżej spokrewnionej z nią familii. Kolegiata istniała tu do 1818 r., gdy zaś w 1822 r. spalił się kościół parafialny drewniany, kościół kolegiacki obrócono na parafialny. Par. Ch. dek. kaliskiego 3450 dusz. Tenże Andrzej Lipski, biskup krakowski, przeznaczył w Choczu fundusz na szkołę dla dwunastu młodzieży, szczególniej muzyki uczyć się mającej; a nadto, między r. 1623 a 1631 ufundował w temże miasteczku kościół i klasztor ks. reformatów. Dotąd Chocz jest własnością prywatną i w 1860 należał do hr. Raczyńskiego, szambelana dworu pruskiego. Gmina Ch. należy do sądu gm. okr. II w os. Stawiszyn, od Kalisza 27 w., ludn. 4966.
Materiały zaczerpnięte (źródła różne)
